دانه کتان

تخم کتان چیست؟

تخم کتان نوعی گیاه یک‌ساله بهاری است که با شرایط اقلیمی و خاک بسیاری از مناطق به ‌ویژه مناطق معتدل خنک نیم‌کره شمالی سازگار است. این بذر، عمدتاً برای تولید روغن صنعتی و کنجاله خوراک دام استفاده می‌شود. روغن آن یک روغن خشک‌کننده است که در رنگ‌ها و لاک‌ها و نیز برای ساخت کفپوش مشمع کف اتاق کاربرد دارد. محصولات برپایه دانه کتان، محصولاتی دوستدار محیط زیست هستند.

از آن‌جایی که دانه کتان حاوی آلفا لینولنیک اسید (یک اسید چرب ضروری امگا ۳) است، مرغداران برای تولید تخم‌مرغ غنی‌شده با امگا ۳، مرغ و ماکیان‌ را با آن تغذیه می‌کنند. کنجاله بذرک نیز جزئی از جیره غذایی حیوانات خانگی و دام‌های صنعتی است. همچنین مقادیر کمی از بذر کتان در محصولات غذایی (نان‌ها و غلات صبحانه) استفاده می‌شود.

طبع بذر کتان چیست؟

طبع تخم کتان از نظر پزشکان طب سنتی، گرم و خشک و روغن آن گرم و مرطوب است.

خواص تخم کتان چیست؟

برخی از خواص و مزایای بذر کتان به شرح زیر است:

سرشار از اسید‌های چرب امگا ۳

اگر طعم ماهی را دوست ندارید یا گیاهخوار هستید، بذر کتان بهترین جایگزین برای دریافت امگا ۳ است. بذر کتان اسید آلفالینولنیک دارد که تا حدود زیادی اسید چرب امگا ۳ گیاهی است. اسید آلفا لینولنیک یکی از دو اسید چرب ضروری است که باید آن را از غذاهای مصرفی دریافت کنید چون بدن آن را تولید نمی‌کند. تحقیقات روی حیوان‌ها نشان داده است که اسید آلفالینولنیک از جمع شدن کلسترول در رگ‌های خونی قلب پیشگیری می‌کند، التهاب شریان‌ها را کاهش می‌دهد و در کاهش رشد تومر نیز موثر است. نتایج یک بررسی دیگر نشان دادکسانی که اسید آلفا لینولنیک بیشتری نسبت به بقیه دریافت می‌کنند، ۱۴ کمتر در خطر حمله قلبی هستند و در کاهش خطر سکته مغزی نیز اثر بخش بوده است.

منبعی غنی از لیگان‌ها

لیگان‌ها خطر سرطان را کاهش می‌دهند. لیگان‌ها ترکیبات گیاهی با خواص آنتی اکسیدانی و استروژنی هستند که به کاهش خطر ابتلا به دیابت و بهبود سلامت کمک می‌کنند. بذر کتان نسبت به دیگر غذاهای گیاهی ۸۰۰ برابر بیشتر لیگان دارد. تحقیقات نشان داده است که کسانی که بیشتر بذر کتان مصرف می‌کنند ۱۸ درصد کمتر در خطر ابتلا به سرطان سینه (مخصوصا زنان پس از یائسگی) هستند. آقایان نیز می‌توانند از مزایای تخم کتان برخوردار شوند. در یک تحقیق، گروهی که در کنار داشتن رژیمی کم چرب روزانه ۳۰ گرم بذر کتان دریافت کردند نسبت به گروه دیگر کمتر در خطر سرطان پروستات قرار گرفتند. علاوه بر این‌ها بذر کتان پتانسیل پیشگیری از سرطان‌های روده و پوست را نیز دارد ولی برای اثبات آن به تحقیقات بیشتری نیاز است.

سرشار از فیبر خوراکی

تنها یک قاشق غذا خوری بذر کتان حاوی ۱.۹ گرم فیبر است که ۸ تا ۱۲ درصد فیبر مورد نیاز روزانه برای مردان و زنان را در بر دارد. بذر کتان نیز سرشار از دو نوع فیبر خوراکی محلول (۲۰ تا ۴۰ درصد) و غیر محلول (۶۰ تا ۸۰ درصد) است که این دو نوع فیبر در روده بزرگ توسط باکتری‌ها تخمیر می‌شوند و مدفوع را حجیم می‌کنند؛ در نتیجه حرکت روده مرتب می‌شود. فیبر محلول ثبات محتوای روده را افزایش می‌دهد و سرعت گوارش را کم می‌کند که نشان دهنده کمک به تنظیم قند خون و کاهش کلسترول است. فیبر غیر محلول هم منجر به ترکیب آب بیشتر با مدفوع و حجمش بیشتر می‌شود؛ در نتیجه مدفوع راحت‌تر از بدن خارج می‌شود. این اتفاق برای پیشگیری از یبوست و کسانی که به سندروم روده تحریک پذیر مبتلا یا دچار بیماری دیورتیکتیک هستند، مفید است.

بهبود کلسترول

یکی دیگر از مزایای بذر کتان استفاده از آن برای کاهش سطح کلسترول خون است. در یک تحقیق افراد مبتلا به کلسترول بالا، سه ماه روزانه ۳ قاشق غذا خوری (۳۰ گرم) پودر بذر کتان مصرف کردند و در پایان کلسترول خون‌شان ۲۰ درصد کاهش یافت. دیگر بررسی‌ها نیز نشان داده است که دریافت روزانه یک قاشق بذر کتان خرد شده به مدت یک ماه سطح کلسترول خوب را تا ۱۲ درصد افزایش داده است. در خانم‌های یائسه مصرف روزانه ۳۰ گرم بذر کتان سطح کلسترول بد را ۷ تا ۱۰ درصد پایین می‌آورد و این تاثیرات به خاطر وجود فیبر در بذر کتان است.

کاهش فشار خون

کانادایی‌ها در یک تحقیق دریافتند که مصرف روزانه ۳۰ گرم بذر کتان به مدت ۶ ماه، فشار خون سیستولیک و دیاستولیک را کاهش می‌دهد. بذر کتان نه تنها فشار خون را کنترل می‌کند، بلکه تعداد بیمارانی که فشار خون دارند را نیز کاهش می‌دهد.

حاوی پروتئین‌های با کیفیت

بذر کتان منبعی غنی از پروتئین گیاهی است و پروتئین این دانه سرشار از آرژنین آمینو اسید، اسید اسپاستریک و اسید گلوتامیک است. تحقیقات و آزمایش‌های بسیاری روی حیوانات نشان داده است که پروتئین بذر کتان به بهبود سیستم ایمنی، کاهش کلسترول، پیشگیری از تومرها کمک می‌کند و این پروتئین خاصیت ضد قارچی دارد. اگر می‌خواهید مصرف گوشت را قطع کنید و نگران این هستید که بیش از حد گرسنه شوید، بذر کتان بهترین انتخاب است. در تحقیقی که اخیرا انجام شد به ۲۱ فرد بالغ دو نوع وعده غذایی یکی پروتئین حیوانی و دیگری پروتئین گیاهی داده شد.

کنترل قند خون

دیابت نوع ۲ به عنوان یک مشکل سلامتی در سراسر جهان با سطح قند خون بالا قابل شناسایی است؛ چون بدن یا قابلیت ترشح مناسب انسولین را ندارد یا در برابر آن مقاوم است. در تحقیقاتی اثبات کرده‌اند اگر افراد مبتلا به دیابت ۱۰ تا ۲۰ گرم پودر بذر کتان به برنامه غذایی روزانه خود اضافه کنند، شاهد کاهش ۸ تا ۲۰ درصدی سطح قند خون خود هستند. این تاثیر پایین آمدن قند خون تاثیر فیبرغیرمحلول موجود در بذر کتان است که آزاد شدن قند در خون را آهسته می‌کنند و در نتیجه قند خون کاهش می‌یابد. با این حال یک تحقیق به این نتیجه رسید که بذر کتان هیچ تغییری در سطح قند خون یا بهبود در دیابت ایجاد نمی‌کند البته چنین نتیجه‌ای می‌تواند به دلیل تعداد کم افراد حاضر در آزمایش و استفاده از روغن کتان باشد. روغن کتان فیبر ندارد. بنابراین بذر کتان در حالت عادی مزیت بیشتری دارد.

کمک به کاهش وزن

اگر تمایل دارید بین وعده‌های اصلی، میان وعده دریافت کنید اضافه کردن بذر کتان به نوشیدنی ها را در نظر بگیرید تا از هوس‌های غذایی و گرسنگی پیشگیری کنید. یک تحقیق نشان داد که اضافه کردن ۲۵ گرم پودر بذر کتان به نوشیدنی احساس گرسنگی و اشتها را پایین می‌آورد. احساس کاهش گرسنگی به دلیل وجود فیبر محلول در بذر کتان است که این نوع فیبر، گوارش در معده را آهسته می‌کند و موجب تحریک شدن هورمون‌های کنترل اشتها شده و به فرد احساس سیری می‌دهد. فیبر خوراکی بذر کتان احساس سیری را افزایش می‌دهد و با جلوگیری از گرسنگی به کنترل وزن کمک می‌کند.